İzmir Paleosismoloji Projesi

“İzmir İl Sınırları İçerisinde Yer Alan Holosen-Kuvaterner Yaşlı Fayların Paleosismolojisi” başlıklı ve TUBİTAK 121Y285 numaralı İzmir Paleosismoloji Projesi, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programının (ARDEB) “Deprem Araştırmaları Çağrısı” kapsamında desteklenmeye değer bulunan, kısaca  İzmir sınırlarında yer alan ve deprem üretme potansiyeli bulunan diri fayların deprem tehlike analizlerine yönelik saha verileri üretmeyi hedefleyen bir AR-GE projesidir. Yürütücülüğünü Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi (DUAM) Müdürü Prof. Dr. Çağlar Özkaymak’ın yaptığı proje ekibinde Dokuz Eylül Üniversitesi Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof.Dr. Hasan Sözbilir, Öğretim Elemanı Dr. Mustafa Softa, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof.Dr. Orhan Tatar, Doç.Dr. Fikret Koçbulut ve Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof.Dr. Mustafa Topaksu ve Doç.Dr. Mehmet Yüksel görev yapmaktadırlar.

Şekil 1. Proje kapsamında çalışılması hedeflenen diri faylar (Emre vd., 2018; Duman vd., 2018): BF: Bergama Fayı, ZFZ: Zeytindağ Fay Zonu, GüF: Güzelhisar Fayı, YFF: Yeni Foça Fayı, MFZ: Menemen Fay Zonu, MF: Mordoğan Fayı, KF: Kemalpaşa Fayı, DF: Dağkızılca Fayı, GF: Gümüldür Fayı. (GFZ: Gülbahçe Fay Zonu, YF: Yağcılar Fayı, SF: Seferihisar Fayı; İF: İzmir Fayı, TF: Tuzla Fayının jeomorfolojik, kinematik ve paleosismolojik analizleri, yürütücülüğü Hasan Sözbilir (Dokuz Eylül Üniversitesi) tarafından yapılan ve devam etmekte olan (Proje final raporu aşamasındadır) bir TÜBİTAK projesi kapsamında araştırılmaktadır).

 

15 Ekim 2021 tarihinde başlayan proje çalışmaları 3 yıl sürecek olup, bu kapsamda, 30 Ekim 2020 Samos (Sisam) depremi (M:6,9) sonrasında üzerinde stress birikimi artan Bergama Fayı, Zeytindağı Fay Zonu, Güzelhisar Fayı, Yeni Foça Fayı, Menemen Fay Zonu, Mordoğan Fayı, Kemalpaşa Fayı, Dağkızılca Fayı ve Gümüldür Fayı’nın (Şekil 1) deprem tehlike analizlerine yönelik veriler üretilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda, yakın gelecekte maksimum 6.1 ile 6.8 arasında büyüklüklere sahip depremler üretme potansiyeline sahip olan bu faylar, öncelikli olarak belirlenen alanlarda detaylı olarak haritalanacak, fayların aktif tektonik özellikleri, uzunlukları, genişlik zonları, atım miktarları, kinematik analizleri ve segment karakteristikleri hakkında saha verisi toplanacaktır. Projenin ilerleyen evrelerinde fayların yüzeydeki izleri üzerinde paleosismolojik amaçlı hendekler açarak fayların geçmiş yıllarda üretmiş olduğu yıkıcı depremlere ait izler tespit edilecek; bu şekilde fayın geçmişte kaç tane yıkıcı deprem ürettiği, kaç yılda bir yıkıcı deprem ürettiği, en son ne zaman yıkıcı deprem ürettiği, hangi büyüklüğüne kadar deprem üretebileceği, fayların kayma hızı gibi parametreler hesaplanarak ilgili diri fayların gelecekteki davranışını yorumlanacaktır ve deprem tahminine yönelik değerlendirmeler yapılacaktır. Hendek tabanlı paleosismoloji çalışmaları ile hendekler içerisinde elde edilecek tarihlendirilebilir örnek türlerine bağlı olarak hem OSL (Optically Stimulated Luminescence) hem de Radyokarbon tarihlendirme (¹⁴C) yöntemleri kullanılarak tarihlendirme gerçekleştirilecektir.

Bu proje başarıyla gerçekleştiği takdirde 2012 yılında güncellenen Türkiye diri fay haritasında İzmir İl sınırları içerisinde tanımlanan fayların tamamının jeomorfolojik, kinematik ve paleosismolojik analizleri tamamlanmış olacaktır. Proje sonuçları, İzmir ve çevresini etkiyecek olası bir yıkıcı deprem öncesinde bölgede yer alan mevcut yerleşim alanlarının uğrayacağı deprem zararlarının en aza indirilmesine olanak sağlayacak, nazım imar planları hazırlanmasında ve yeni oluşturulacak yerleşim alanlarının belirlenmesinde ilgili kurumlara bilimsel veri tabanı oluşturacaktır. Bununla beraber bu proje çıktıları, İzmir İl Afet Risk Azaltma (İRAP) çalışmalarında gerçekleştirilecek olan İzmir İli deprem tehlike analizine yönelik diri fay parametrelerini içerecektir. Bu kapsamda lisans ve lisansüstü öğrencileri de desteklenecek, ülkemizin ihtiyacı olan paleosismoloji konusunda uzman jeoloji mühendisleri yetiştirilecektir. Proje sonuçları, ayrıca, ulusal ve uluslararası toplantılarda bilim dünyası ile paylaşılacak, saygın bilimsel dergilerde yayımlanma potansiyeli olacaktır.

Proje bilgileri ve proje kapsamında gerçekleştirilen tüm faaliyetler ve proje çıktıları bu internet sayfası üzerinden paylaşılacaktır.

KAYNAKÇA

Ö Emre, TY Duman, S Özalp, F Şaroğlu, Ş Olgun, H Elmacı, T Çan (2018). Active fault database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering 16 (8): 3229-3275

Tamer Y Duman, Tolga Çan, Ömer Emre, F Tuba Kadirioğlu, Nilay Başarır Baştürk, Tuğbay Kılıç, Selim Arslan, Selim Özalp, Recai F Kartal, Doğan Kalafat, Ferdane Karakaya, Tuba Eroğlu Azak, Nurcan M Özel, Semih Ergintav, Sinan Akkar, Yıldız Altınok, Senem Tekin, Ayhan Cingöz, A İhsan Kurt (2018). Seismotectonic database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering 16 (8): 3277-3316.